Η αρχιτεκτονική της Ύδρας

Το Αρχοντικό του
Φραγκίσκου Βούλγαρη

Τα σπίτια της Ύδρας μπορούν να ταξινομηθούν σε 4 διακριτές κατηγορίες.  Τα πρώτα σπίτια κτίστηκαν στο νησί κατά την εποίκηση του 15ου αιώνα.  Βρίσκονταν συγκεντρωμένα στο χώρο της Κιάφας και τα περισσότερα σήμερα είναι ερειπωμένα.  

Εσωτερικό αρχοντικού
Ανδρέα Μιαούλη

Μια δεύτερη κατηγορία είναι οι απλές λαϊκές κατασκευές, από πρόχειρη αργολιθοδομή , "το μακρυνάρι".  Τα σπίτια αυτά οικοδομήθηκαν για να στεγάσουν τους πρόσφυγες από την Αργολίδα μετά τον Τουρκοενετικό Πόλεμο και τα Ορλωφικά.  

Το αρχοντικό του
Γεωργίου Σαχίνη

Διέθεταν το χαρακτηριστικό μακρόστενο ενιαίο χώρο εργασίας του τελευταίου ορόφου (το βιράνι) και τους χώρους κατοικίας και αποθήκευσης, βοηθητικά και στέρνες στις κατώτερες, ως και ημιυπόγειες στάθμες.  Σοβάδες ακανόνιστοι, παράθυρα μικρά χώροι χαμηλοί.  

Υπήρχαν βαριά εσωτερικά παντζούρια  και ξύλινες πλατιές τάβλες για ψευδοροφές. Πατώματα από υδραίικες πλάκες, κόκκινες ή γκρίζες στα ισόγεια και στα υπόγεια.  Ξύλινα πατώματα στους ορόφους και ξύλινες φέρουσες κατασκευές με δοκούς για τα δώματα που μαζεύουν νερό για τις στέρνες.  Αργότερα η λύση αντικαθίσταται από την Ιταλικού τύπου κεραμοσκεπή. Μέχρι τότε, τα σπίτια δεν είχαν στέγες αλλά ταράτσες (δώματα) όπως στις Κυκλάδες.

Το Αρχοντικό του
Λάζαρου Κουντουριώτη

Ενώ οι περισσότερες οικογένειες ζούσαν στα παραδοσιακά αυτά κτίρια, οι πλουσιότεροι πλοιοκτήτες και οι πρόκριτοι έχτιζαν τα μεγάλα αρχοντικά τους σε ένα εντελώς διαφορετικό ύφος. Η παράδοση μας πληροφορεί ότι οι Γενοβέζοι κυρίως αρχιτέκτονες που έφεραν στην Ύδρα οι Τομπάζηδες είναι οι εμπνευστές των πολυώροφων πέτρινων  μεγάρων που θυμίζουν με τη συμμετρική διάταξη των κατόψεων, τα κεντρικά χολ, τις ωραίες μαρμάρινες σκάλες, εσωτερικές αυλές και τοξωτές λότζιες, τα αναγεννησιακά παλάτια της Βόρειας Ιταλίας.  Τα αρχοντικά αυτά χτίστηκαν σε σύντομο χρονικό διάστημα στις αρχές του 19ου αιώνα και έμοιαζαν πολύ.  Χτισμένα συνήθως σε απότομες πλαγιές έχουν δύο καλούς ορόφους και άλλους δύο βοηθητικούς με κουζίνες, κελάρια, αποθήκες στέρνες και δωμάτια προσωπικού.  

Τα Αρχοντικά
Μιαούλη και Μπουντούρη

Η επίσημη είσοδος γίνεται στον ψηλότερο όροφο αλλά πάντοτε υπάρχουν  και άλλες προσβάσεις στα κατώτερα επίπεδα διαμορφώνοντας ένα ενδιαφέρον πλέγμα αυλών και κλιμάκων μαζί με μαρμαρόγλυπτες πορτοσές και επιβλητικά ξύλινα θυρόφυλλα.  Ρυθμικές σειρές παραθύρων οργανώνουν τις όψεις των καλών ορόφων και οι μεγάλες κεραμοσκεπείς τετράρριχτες στέγες δίνουν το υπόδειγμα για όλα τα άλλα κτίσματα για να προχωρήσουν στις μετασκευές της κάλυψής τους. Αυτό έδωσε τελικά στο νησί την ενιαία γοητευτική πολύχρωμη εικόνα του.

Το Αρχοντικό του
Παύλου Κουντουριώτη

Τα πιο γνωστά είναι η σημερινή Σχολή Καλών Τεχνών, το αρχοντικό του Μανώλη Τομπάζη και της συζύγου του Ξανθής Σαχίνη, το αρχοντικό του Γεώργιου Κουντουριώτη που ελέγχει από το ύψος του τη θαλάσσια πρόσβαση στο λιμάνι, το αρχοντικό του Φραγκίσκου Βούγαρη μετέπειτα Οικονόμου-Μύρικλη και νυν Αδαμάντιου Πολέμη , στην ίδια πλευρά το αρχοντικό Καλλέργη -Βότση νυν Δάκη Ιωάννου και το σημερινό Γεωργίου Σαχίνη, το αρχοντικό των Κριεζήδων πέρα από την πόλη στο δρόμου για το Βλυχό και το περίφημο αρχοντικό Μπουντούρη νυν Καρπίδα με τον μεγάλο κήπο και την ιδιωτική εκκλησία.  Μοναδική περίπτωση ανάμεσα στα μεγάλα αυτά οικοδομήματα, το γκρεμισμένο σήμερα σεράι του μπέη Γ. Βούλγαρη, ένα πραγματικό φρούριο και παλάτι μαζί, χτισμένο το 1800 πάνω σε Κωνσταντινοπολίτικο σχέδιο.

Εσωτερικό του Αρχοντικού
Εμμανουήλ Τομπάζη

Μια τέταρτη κατηγορία είναι τα νεοκλασικά σπίτια που χτίστηκαν ή ανακαινίστηκαν μετά την ενθρόνιση του Όθωνα το 1833 και την επικράτηση του εθνικού ρυθμού στην νέα πρωτεύουσα.  Ο νεοκλασικισμός αγκαλιάζει μεγάλα αρχοντικά, όπως το αρχοντικό του Γεωργίου Σαχίνη και της Ελένης Θεοδωράκη νυν Βερβενιώτη πίσω από ξερή Ελιά και το αρχοντικό Λεούση (Ξενία σήμερα) και το μέγαρο Ραφαλιά, μαζί με το ιστορικό φαρμακείο του αλλά και μικρά, ταπεινά σπίτια.  Τα κιγκλιδώματα για τους εξώστες και τις σκάλες του ρυθμού αυτού πολλαπλασιάζονται και τοποθετούνται και σε απλούστερες παραδοσιακές κατασκευές.  

Αρχοντικό Εμμανουήλ Τομπάζη

Στο εσωτερικό τα έντονα χρώματα και τα ζωγραφισμένα ταβάνια διαφοροποιούν την ατμόσφαιρα και την αισθητική που πλαισιώνει πλέον ένα τρόπο ζωής έντονα αστικό.

Το μεγαλύτερο μέρος των ιστορικών κατοικιών της Ύδρας σώζεται σήμερα σε πολύ καλή κατάσταση και ο νόμος που προστατεύει συνολικά την δοξασμένη ναυτική πολιτεία είναι η εγγύηση για τη διατήρηση της αυθεντικής παραδοσιακής φυσιογνωμίας του μοναδικού αυτού συνόλου

Από την έκδοση της Αδελφότητας των Υδραίων Αθηνών "Η αρχιτεκτονική της Ύδρας" υπό του Γεωργίου Αγγ. Προκοπίου