ΘΩΡΗΚΤΟ «Γ.ΑΒΕΡΩΦ» «Πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου εναντίον του εχθρού του Γένους» | 25 Ιουνίου 2010 | Νίκος Καραφωτίου |Η ΝΕΑ ΕΡΥΘΡΑΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΤΟΥ
Στην προσπάθεια ανασυγκρότησης του απαρχαιωμένου στόλου η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη παραγγέλλει την απόκτηση του θωρηκτού- καταδρομικού, που κατασκευάζεται στα ναυπηγεία Ορλάντο του Λιβόρνο και προορίζεται για το πολεμικό ναυτικό της Ιταλίας, η οποία έχει ακυρώσει την παραγγελία. Ακολουθεί άμεση προκαταβολή του 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου (8.000.000 χρυσές ελληνικές δραχμές που προέρχονται από την εκτέλεση της ιδιόχειρης διαθήκης του Γεωργίου Αβέρωφ (Μέτσοβο 1818 – Αλεξάνδρεια 1899), που ορίζει ότι το 20% της περιουσίας του διατίθεται για την ενίσχυση του Εθνικού Στόλου. Τα υπόλοιπα 2/3 της αξίας του (16.000.000) καταβλήθηκαν αργότερα από την κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου.

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Οκτώβριος 1908: Έναρξη ναυπήγησης.
12 Μαρτίου 1911: Καθέλκυση και παραλαβή του από το ελληνικό κράτος.
1 Σεπτεμβρίου 1912: Κατάπλους στον Φαληρικό όρμο και πανηγυρική υποδοχή του.
5 Οκτωβρίου 1912: Έναρξη Α’ Βαλκανικού Πολέμου.
5 Οκτωβρίου 1912: Ο Στόλος με αρχηγό τον Υποναύαρχο Π. Κουντουριώτη και ναυαρχίδα το Γ. Αβέρωφ αποπλέει με προορισμό τα Δαρδανέλια. Προηγουμένως τελείται αγιασμός και ο παρών πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος απευθυνόμενος στα πληρώματα διαγγέλλει: «Η Ελλάς δεν αναμένει από σας να αποθάνεται δι’ αυτήν. Αυτό είναι εύκολον. Απαιτεί να νικήσετε.»
9 Οκτωβρίου 1911: Ο στόλος καταπλέει, καταλαμβάνει τη Λήμνο και εγκαθιστά προκεχωρημένο αγκυροβόλιο στον όρμο του Μούδρου.
Οκτώβριος 1912: Απελευθερώνονται: η Θάσος, (17-10), η Ίμβρος (18-10), ο Άγιος Ευστράτιος (18-10), η Σαμοθράκη (19-10), τα Ψαρά (22-10), η Τένεδος (24-10). Από εκεί ο Ναύαρχος Π. Κουντουρίωτης στέλνει σήμα στον αρχηγό του τουρκικού στόλου: «Καταλάβομεν Τένεδον. Σας αναμένομεν. Εάν στερείστε γαιανθράκων είμεθα προθυμότατοι να εφοδιάσωμεν υμάς δωρεάν.».
Νοέμβριος 1912: Απελευθερώνονται: Το Άγιον Όρος (2-11), η Μυτιλήνη (7-11), ύστερα από σκληρή μάχη, στην οποία λαμβάνει μέρος και το αποβατικό άγημα του Γ. Αβέρωφ με 550 ναύτες και η Χίος (11-11).
4 Δεκεμβρίου 1912: Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ
Ώρα 08:00. Ο τουρκικός στόλος εξέρχεται των Στενών με νηοπομπή 5 θωρηκτών, 1 καταδρομικού και 3 αντιτορπιλικών.
Ώρα 09:00. Το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» επικεφαλής 3 θωρηκτών και 4 αντιτορπιλικών πλέει σε κατάσταση «πολεμικής εγέρσεως» εναντίον τους. Ο Ναύαρχος Π. Κουντουριώτης εκπέμπει προς τα πλοία του στόλου το ιστορικό σήμα: «Με τη βοήθεια του Θεού και τας ευχάς του βασιλέως μας και εν ονόματι του Δικαίου, πλέω μεθ’ ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης εναντίον του εχθρού του Γένους.»
Ώρα 09:35. Απόσταση των δύο στόλων 9.500 μέτρα. Το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» υψώνει τη σημαία «Ζ» (πλέω ανεξαρτήτως) κι εξορμά. Με μεγάλη ταχύτητα διαγράφει πορεία τόξου μπροστά από τον τουρκικό στόλο, τον εγκλωβίζει και αρχίζει αμέσως δραστικό πυρ εναντίον του από απόσταση μόνο 2.500 μέτρων.
Ώρα 09:50. Το «Χ. Μπαρμπαρόσα» αιφνιδιάζεται, κάνει μεταβολή και επιφέρει αταξία στο σχηματισμό των τουρκικών πλοίων, που έτσι δεν μπορούν να κάνουν χρήση πυρών.
Ώρα 09:55. Η ναυαρχίδα τους δέχεται σοβαρά πλήγματα στα πυροβόλα, το κατάστρωμα και στους λέβητες και υποχωρεί άτακτα ακολουθούμενη από τα υπόλοιπα πολεμικά.
Ώρα 10:00. Τα «Τουρκ- Ρεΐζ» και «Μετζιτιέ» καταδιωκόμενα, υφίστανται βλάβες από τα δραστικά πυρά του ελληνικού θωρηκτού.
Ώρα 10:19. Η κεκτημένη ταχύτητα του «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» έχει ως αποτέλεσμα να δέχεται πυρά από τα παράκτια πυροβόλα και τελικά λίγο πριν την είσοδο των Στενών σταματά την καταδίωξη.
Απώλειες: Τούρκοι: 58 νεκροί, 90 τραυματίες
Έλληνες: 2 νεκροί και 5 τραυματίες από τους οποίους οι τρεις απέκρυψαν τα τραύματά τους για να μη μετατεθούν από το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ».

5 Ιανουαρίου 1913:
Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ
Ώρα 08:00. Ο τουρκικός στόλος εξέρχεται αιφνιδιαστικά των Στενών. Η ναυαρχίδα «Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα» φέρει επηρμένο το τεράστιο λάβαρο του ομώνυμου τούρκου κουρσάρου. Οι κινήσεις του γίνονται αντιληπτές από ελληνικό ανιχνευτικό.
Ώρα 09:45. Το αντιτορπιλικό «Μετζιδιέ» προσεγγίζει το Μούδρο και αντικρίζει εξερχόμενο το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ». Υποχωρεί κι εκπέμπει σήμα: «Αβέρωφ. Αβέρωφ. Αβέρωφ.»
Ώρα 11:45. Ο εχθρός ανακόπτει πορεία και οι στόλοι αρχίζουν πυρά από απόσταση 6.500 μέτρων.
Ώρα 10:30. Το σήμα του Π. Κουντουριώτη: «Σας εύχομαι να έχετε καλή ημέραν. Φανείτε λέοντες» . Το «Μετζιδιέ» δέχεται καίριο χτύπημα από το «ΨΑΡΑ». Τίθεται κι εκτός μάχης.
Ώρα 11:54. Οβίδα του «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» πλήττει στο μέσον το «Χ. Μπαρμπαρόσα», του προξενεί σοβαρές βλάβες, ενώ το λάβαρο μαζί με τον ιστό του εξαφανίζονται στα νερά του Αιγαίου.
Ώρα 11:59. Το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» κτυπά εύστοχα και το θωρηκτό «Τουρκούτ- Ρεΐζ», το οποίο σοβαρά πληγωμένο παίρνει επικίνδυνη κλίση.
Ώρα 12:00. Ο τούρκος στόλαρχος εκπέμπει σήμα: «Επιστρέψατε ολοταχώς στα Στενά. Ο καθένας για τον εαυτό του». Ο εχθρός υποχωρεί εν αταξία, ενώ το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» τον καταδιώκει μόνο του.
Ώρα 12:20. Η τουρκική ναυαρχίδα δέχεται από την ελληνική και νέο πλήγμα, που καταστρέφει το δίδυμο πύργο των πυροβόλων του.
Ώρα 12:55. Ο τουρκικός στόλος εν διαλύσει εισέρχεται στα Στενά με αποχαιρετιστήρια βολή του «Γ. ΑΒΕΡΩΦ», που καταστρέφει το κατάστρωμα του Τουρκούτ.
Απώλειες: Χ. Μπαρμπαρόσα: 75 νεκροί και 130 τραυματίες
Μεσουδιέν: 45 νεκροί και 23 τραυματίες.
Τουρκούτ: 30 νεκροί και 17 τραυματίες.
«Γ. ΑΒΕΡΩΦ»: 7 τραυματίες και 1 νεκρός, ο οποίος θάφτηκε στη Λήμνο.
7 Ιανουαρίου 1913. Στην Τουρκία κηρύσσεται γενικό πένθος. Έκτοτε ο τουρκικός στόλος για πέντε χρόνια παραμένει μέχρι το τέλος του πολέμου (1918) αποκλεισμένος στα Στενά.
Ιανουάριος 1919: Το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» καταπλέει στην Κωνσταντινούπολη, αγκυροβολεί με φόντο την Αγία Σοφία και υψώνει την Ελληνική σημαία ως μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ένοπλο άγημά του παρελαύνει στους δρόμους της Πόλης.
Μάιος 1919- Αύγουστος 1922: Μεταφέρει στρατεύματα, εφόδια και πυρομαχικά στη Μικρά Ασία.
8-19 Σεπτεμβρίου 1922: Βοηθάει στη μεταφορά στρατευμάτων και του ξεριζωμένου ελληνισμού της Μικράς Ασίας στα νησιά του Αιγαίου και τον Πειραιά.
11 Μαρτίου 1935: Μετά την αποτυχία στρατιωτικού κινήματος παραλαμβάνει από τη Σούδα τον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον μεταφέρει στην Ιταλική τότε Κάσο, όπου ζητά πολιτικό άσυλο. Ένα έτος μετά πεθαίνει εξόριστος στη Γαλλία.
Μάιος 1937: Συμμετέχει στην Αγγλία στους εορτασμούς των 25 χρόνων ενθρόνισης του Γεωργίου του Ε’. Από τα 100 πλοία είναι το μόνο που ήταν εκεί και στη στέψη του το 1912.
18 Απριλίου 1941.: Το πλήρωμα αγνοεί τη διαταγή της κυβέρνησης για αυτοβύθισή του προκειμένου να αποφύγει την κατάληψή του από τους Γερμανούς.
23 Απριλίου 1941: Καταφεύγει στην Αλεξάνδρεια κι εντάσσεται στο Συμμαχικό Στόλο.
Ιούλιος 1941: Διαπλέοντας τη διώρυγα του Σουέζ αναλαμβάνει καθήκοντα νηοπομπών και χρησιμοποιείται επίσης ως πλωτή πυροβολαρχία.
19 Νοεμβρίου 1942: Επιστρέφει στο Πορτ- Σαιντ της Αιγύπτου.
13 Οκτωβρίου 1944: Πλέει στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα.
18 Οκτωβρίου 1944: Καταπλέει στον Πόρο από όπου παραλαμβάνει τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου και το Υπουργικό Συμβούλιο και τον μεταφέρει στο Φάληρο για την απελευθέρωση των Αθηνών.
Αύγουστος 1945: Μεταφέρει την ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία πανηγυρικά στη Ρόδο και επισφραγίζει την ένωση της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα. Είναι το τελευταίο επιχειρησιακό του ταξίδι.
1945-1951: Παραμένει αγκυροβολημένο στο Κερατσίνι και λειτουργεί ως «θάλαμος επιχειρήσεων» του Στόλου.
1951: Ύστερα από 40 χρόνια το Ναυαρχικό Σήμα μεταφέρεται από το «Γ. ΑΒΕΡΩΦ» στο καταδρομικό «ΕΛΛΗ», νέα ναυαρχίδα του Στόλου.
1952: Παροπλίζεται στο ναύσταθμο Σαλαμίνος, ενώ ύστατη στιγμή ματαιώνεται η πώλησή του ως απλά σίδερα.
1957-1983: Μεταφέρεται και παραμένει στον Πόρο ξεχασμένο για 26 χρόνια.
1984-1985: Ρυμουλκείται στο Ναύσταθμο Σαλαμίνος, όπου αρχίζουν εργασίες αποκατάστασής του. Μέρος των δαπανών καλύπτονται και από την Κυπριακή Δημοκρατία, την οικογένεια Ι. Λάτση, το Ίδρυμα Ωνάση και άλλες δωρεές και εράνους.
1985-2010: Λειτουργεί ως Μουσείο στο Φαληρικό όρμο. Σήμερα δικαίως θεωρείται ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ.