ΟΙ ΛΕΙΤΑΝΙΕΣ ΓΙΑ ΒΡΟΧΗ

Ο βασικός λόγος ανάπτυξης της Ύδρας κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους, με την εγκατάσταση σ' αυτή σημαντικού πληθυσμού Δρυόπων κτηνοτρόφων από την απέναντι ερμιονική ακτή, ήταν οι πλούσιες πηγές νερού σε πολλά σημεία του κατά τ'άλλα βραχώδους και με απόκρημνες ακτές, νησιού. Ήδη από τον 14ο αιώνα, όταν τα εμπορικά πλοία των Μυκηναίων ξεκινούσαν από τον Αργολικό κόλπο για τα ταξίδια τους στο Αιγαίο, οι πηγές της Ύδρας ανεφοδίαζαν τα διερχόμενα σκάφη και το όνομα του νησιού ήταν δηλωτικό του φυσικού του χαρίσματος : ΥΔΡΕΑ. Γύρω από τις πηγές αυτές αναπτύχθηκαν οι βασικοί οικισμοί των Δρυόπων εποίκων που συνδύαζαν τουλάχιστον στα παραλιακά σημεία, το αναγκαίο μετά του ωφελίμου την εξασφάλιση νερού γι'αυτούς και τα ζώα τους, με την εκμετάλλευση του πολύτιμου υγρού στοιχείου, ως ανταλλακτικού είδους, για τα πληρώματα των διερχόμενων πλοίων. Παράλληλα, στα οροπέδια του νησιού, οι μικρές αλλά εύφορες κοιλάδες ήσαν περιζήτητα βοσκοτόπια, προφυλαγμένες καθώς είναι από τους παγερούς ανέμους και τα επίβουλα βλέμματα πειρατών ή εχθρών.

Κι όμως με την πάροδο των αιώνων και εξαιτίας διάφορων γεωλογικών φαινομένων όπως σεισμοί, εκρήξεις ηφαιστείων, τα νερά της Ύδρας χάθηκαν με αποτέλεσμα να μετατραπεί σε ξερό και άνυδρο βράχο.

Στις μέρες μας και ιδιαίτερα παλαιότερες δεκαετίες πραγματοποιούνταν λιτανείες προκειμένου να βρέξει.

Οι λιτανείες για βροχή

Ο Οκτώβρης είναι ο καταλληλότερος μήνας για σπορά. Για να σπείρει ο γεωργός πρέπει πρώτα να βρέξει- τα πρωτοβρόχια είναι απαραίτητα για τη σπορά.
Κι αν δε βρέξει; Τι γίνεται τότε; Τότε γίνεται λιτανεία. Οι κάτοικοι του χωριού συγκεντρώνονται στην εκκλησία και, αφού διαβάσει ο παπάς ειδική ευχή, παίρνουν τις εικόνες και ξεχύνονται στον κάμπο, με τον παπά επικεφαλής να ψέλνει.
Με τη λιτανεία-προσευχή και σεβασμό στο Θεό, οι αγρότες παρακαλούν το Θεό για να φέρει βροχή.

«Περπερούνα»

Υπάρχουν, όμως και έθιμα που σκοπό έχουν όχι να παρακαλέσουν -όπως οι λιτανείες- το Θεό, αλλά να τον εξαναγκάσουν σε βοήθεια. Αυτά τα έθιμα έχουν σκοπό να προκαλέσουν βροχή . Ένα από αυτά είναι η περπερούνα.
Η Περπερούνα ή Περπερού ή Πιρπιρού είναι ένα έθιμο που το κάνουν τα κορίτσια. Διαλέγουν ένα κοριτσάκι 8-10 ετών, συνήθως φτωχό ή ορφανό, και το στολίζουν με λουλούδια και πρασινάδα. Η πρασινάδα χρησιμεύει -όπως λένε στο Δρυμό της Μακεδονίας, ένα χωριό έξω από τη Θεσσαλονίκη- «για να πρασινίσει ο κάμπος σαν τη Πιρπιρού».
Όλη η παρέα των κοριτσιών, με την Πιρπιρού στη μέση, φτάνει σε σπίτι και τραγουδά το τραγουδάκι της Περπερούνας.

Σε άλλους τόπους της πατρίδας μας το έθιμο της Περπερούνας είναι κάπως διαφορετικό. Στον Πόντο λ.χ. αντί για παιδί, για να μην το καταβρέχουν και κρυώσει το καημένο, ντύνανε μια σκούπα. Έκαναν κάτι σαν σκιάχτρο και το γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τραγουδώντας ένα άλλο τραγούδι. Οι νοικοκυρές περιέλουζαν αυτό το σκιάχτρο με νερό και φιλοδωρούσαν τα παιδιά που το κρατούσαν.

εκτός, όμως από το έθιμο της Περπερούνας, στο οποίο- όπως άλλωστε και στη λιτανεία- συμμετείχε όλο το χωριό, καθένας ξεχωριστά κάνει και τα δικά του μαγικά για να προκαλέσει βροχή.

Αν λ.χ. ο γεωργός (ζευγάς) σε περίοδο ανομβρίας (ξηρασίας) βρει στο δρόμο του μια χελώνα, τη γυρίζει ανάσκελα και βάζει πάνω στην κοιλιά της ένα μεγάλο σβώλο χώμα.
Ποια είναι η λογική πίσω από αυτήν την πράξη;
Να εξαναγκάσουν τη χελώνα να παρακαλέσει το Θεό να βρέξει, για να λιώσει ο σβώλος και να μπορέσει έτσι να γυρίσει στη θέση της, γιατί αλλιώς θα πεθάνει κάτω από βάρος του σβώλου.

Η βροχή κατά τους δύο ανοιξιάτικους μήνες, Απρίλιο και Μάιο, αλλά και το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουνίου στην ύπαιθρο χώρα είναι θεία ευλογία για τα σπαρτά, τα δέντρακαι τα χορτάρια. Απ' αυτή περιμένει ο γεωργός να εξασφαλίσει το ψωμί της χρονιάς του και την τροφή για τα ζώα του. Κιόταν τους μήνες αυτούς της άνοιξης τύχει μεγάλη ξηρασία ο Έλληνας αγρότης δεν κρύβει την αγωνία του.

Κάθε πρωί υψώνει τα μάτια του προς τον ουρανό, συμβουλεύεται τ' άστρα, το φεγγάρι, τον ήλιο, ακόμη και τους γέρους, τα πουλιά, τα ζώα και η στενοχώρια του μεγαλώνει όταν το μάντεμα του καιρού δεν του δίνει καμιά ελπίδα.

Σε τέτοιες περιπτώσεις ανομβρίας οι αρχαίοι επικαλούνταν τον πατέρα των θεών, τον νεφεληγερέτη Δία, που κατοικούσε στις κορυφές του Ολύμπου, κρυμμένος μέσα στα σύννεφα, και κρατούσε φυλακισμένη τη βροχή. Και με την επικράτηση του Χριστιανισμού ο κόσμος κατέφευγε στη"Λειτανεία".

Η Λιτανεία.

Όταν η ξηρασία εξακολουθούσε και τα σπαρτά κινδύνευαν να καταστραφούν τότε ο κόσμος κατέφευγεστη λιτανεία. Ο παπάς του χωριού ειδοποιούσε τους κατοίκους από την προηγούμενη μέρα και συγκεντρώνονταν όλοι, μικροί και μεγάλοι, στην εκκλησία τους. Τις πρώτες απογευ­ματινές ώρες ο παπάς λαμπροφορεμένος με τα ιερά του άμ­φια και κρατώντας την εικόνα της Παναγίας στο χέρι προπορεύονταν απευθύνοντας ικετήριες παρακλητικές ευχές και δεήσεις στον Πανάγαθο Θεό για την ανομβρία:

Πίσω από τον παπά ακολουθούσαν τα παιδιά με τα εξαπτέρυγα, το λάβαρο και τους φανούς και παραπίσω όλος ο λαός, λέγοντας ομαδικά, ρυθμικά και λυπητερά, σε κάθε δέηση το "Κύριε ελέησον". Η λιτανεία έκαμνε το γύρο του χωρι­ού, περνώντας από τα εξωκκλήσια κι όταν συμπληρώνονταν ο κύκλος στο τελευταίο εξωκκλήσι ασπάζονταν όλοι την εικόνα της Παναγίας με ευλάβεια και πίστη και την τοποθετούσαν στο εικονοστάσι της. Και η ευλογία του Θεού δεν αργούσε να Φανεί. Οι κρουνοί του ουρανού άνοιγαν και τα σπαρτά αναζωογονούνται.

Η αποτροπή του χαλάζιου.

Όσο επιθυμητή είναι η βροχή για τους γεωργούς, τόσο ανεπιθύμητο είναι το χαλάζι για την καταστροφή, που προκαλεί. Για να αποφύγουν οι αγρότες τις καταστρεπτικές συνέπειες του και να αποτρέψουν το πέσιμο, χάραζαν σταυρό στους κορμούς των δέντρων, που ήταν στα χωράφια τους ή κάρφωναν έναν ξύλινο σταυρό στα μεγάλα δέντρα, γύρω από το χωριό, στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Όταν πρόκειται να πέσει χαλάζι ακούγεται μεγάλη βοή Στην περίπτωση αυτή χτυπούσαν τις καμπάνες και σταυροκοπιούνταν για να το απομακρύνουν. Όταν άρχιζε να πέφτειτο χαλάζι έδιναν στο μικρότερο παιδί της οικογένειας, το σουγκάρι, να καταπιεί τρία σπυριά αλάτι και το χαλάζι σταματούσε.

Για να μη καταστραφούν τα γεννήματα κι ο μόχθος του αγρότη "απόδεναν" το χαλάζι. Την ώρα, δηλαδή, που άρχιζε να πέφτει, έβγαζαν έξω στη στέγη του σπιτιού μια πυροστιά, που κατά τη λαϊκή φαντασία αποκτούσε από τη φωτιά θεϊκή - μαγική - αποτρεπτική δύναμη, και την τοποθετούσανανάσκελα. Έπαιρναν κι ένα μαυρομάνικο μαχαίρι, έβγαιναν έξω στο μπαλκόνι του σπιτιού, χάραζαν με αυτό τρεις φορές το σταυρό στον αέρα, σχημάτιζαν την πεντάλφα στη στέγη του μαγειρείου και κάρφωναν το μαχαίρι στη μέση. Θυμούμαστε ακόμα τον μακαρίτη παππού μας με πόση γρη­γοράδα και βιασύνη έκανε αυτή την αποτρεπτική - μαγική τε­λετουργία, την ώρα που άρχιζε να πέφτει το χαλάζι, ενώ νο­ερά το εξόρκιζε τρεις φορές, λέγοντας πρώτα: "Εις το όνο­μα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος,Αμήν.", συνέχιζε με το "Μέγα το όνομα της Αγίας Τριάδος" και τελείωνε με την αποτρεπτική φράση "Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά", κάνοντας με την κόψη της παλά­μης του το σημείο του σταυρού στη θέση, που έμπηγε το μα­χαίρι.

http://www.paidika.gr

http://dramacity-mailxart.blogspot.com

Στο σταυροδρόμι του Αργολικού, Άδωνις Κύρου