Οι εκλογές στις 6 Δεκεμβρίου 1915

Εκλογές - παρωδία με αποχή των Βενιζελικών
Δεκέμβριος 1915

Του Κώστα Μπογδανίδη

Μια από τις πιο δραματικές εκλογικές αναμετρήσεις στη σύγχρονη Ελλάδα έγιναν στις 6 Δεκεμβρίου 1915. Η αποχή των βενιζελικών εν μέσω διχασμού επέτεινε την ανωμαλία που έμελλε να ταλαιπωρήσει τα επόμενα χρόνια την χώρα.

Η μεγάλη διάσταση απόψεων η οποία προέκυψε το 1915 μεταξύ του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελ. Βενιζέλου ως προς τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής οδήγησε τη χώρα σε βαθιά κρίση και πήρε προεκτάσεις εθνικού διχασμού, με αποτέλεσμα η πολιτική ζωή να αποσταθεροποιηθεί. Οι διαφωνίες, σε συνταγματικό επίπεδο, αφορούσαν την έκταση των αρμοδιοτήτων του βασιλέα σε σχέση με τον διορισμό της Κυβέρνησης, την παύση των υπουργών και την διάλυση της Βουλής. Η περίοδος 1915-1920 υπήρξε εξαιρετικά ταραγμένη στο εσωτερικό της χώρας-με παράλληλη ύπαρξη δύο κυβερνήσεων, κατοχή μέρους του ελληνικού εδάφους από ξένες δυνάμεις, πολιτικές λύσεις πέρα από κάθε συνταγματική νομιμότητα- αλλά ταυτόχρονα και ιδιαίτερα σημαντική, αφού αυξήθηκε κατά πολύ ο εθνικός χώρος.

Ενώ συνεχιζόταν η συζήτηση για το αν πρέπει ή δεν πρέπει να βγει στον πόλεμο η Ελλάδα στο πλευρό των Συμμάχων και η μία κυβέρνηση διαδεχότανε την άλλη, προκηρύσσονται εκλογές για την 31η Μαϊου 1915, που έχουν χαρακτήρα δημοψηφίσματος. Τις εκλογές τις κερδίζει ο Βενιζέλος και το Κόμμα Φιλελευθέρων, κερδίζοντας 186 από τις 316 συνολικά έδρες (στις οποίες θα πρέπει να προστεθούν και 6 ανεξάρτητοι βενιζελικοί). Οι βενιζελικοί απέσπασαν όλες τις έδρες στην Ήπειρο, την Κρήτη και το Ανατολικό Αιγαίο (58 συνολικά) και διατήρησαν στο ακέραιο τη δύναμή τους στην Παλαιά Ελλάδα, κερδίζοντας 128 από τις 184 έδρες. Το Κόμμα Φιλελευθέρων ηττήθηκε όμως κατά κράτος στη Μακεδονία, όπου περιορίστηκε σε 5 μόνο έδρες (και 1 ανεξάρτητο βενιζελικό), ενώ οι αντιβενιζελικοί κέρδισαν 66 και οι σοσιαλιστές της Φεντερασιόν, που συνεργάσθηκαν μαζί τους στη Θεσσαλονίκη, άλλες 2.

Η μαζική παρουσία εθνικοθρησκευτικών μειονοτήτων στη Μακεδονία (κυρίως μουσουλμάνων) έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την επικράτηση των αντιβενιζελικών. Αποκλειστικός εκφραστής της αντιβενιζελικής συμμαχίας στη Μακεδονία ήταν το κόμμα των «Εθνικοφρόνων», που είχε ιδρύσει, τον Ιανουάριο του 1915 ο Δ. Γούναρης, εισάγοντας στο πολιτικό λεξιλόγιο έναν νεολογισμό που θα γίνει αργότερα (θλιβερά) διάσημος και θα διαμορφώσει την κυρίαρχη ιδεολογία από το 1945 μέχρι το 1974. Ήταν η πρώτη φορά που ένα πολιτικό κόμμα, μετονομάζοντας τη βασιλοφροσύνη σε εθνικοφροσύνη, επιχειρούσε έμμεσα να αμφισβητήσει το εθνικό φρόνημα των αντιπάλων του.

Ακριβώς εκείνον τον καιρό η Βουλγαρία κηρύσσει γενική επιστράτευση προκειμένου να βγει στον πόλεμο δίπλα στη Γερμανία και Αυστρο-Ουγγαρία. O Βενιζέλος έχει και το πρόσθετο επιχείρημα πως και η Τουρκία, είχε εκδηλωθεί ήδη υπέρ της Γερμανίας. Επειδή, η Βουλγαρία κήρυξε επιστράτευση, επιστράτευση κηρύσσει και ο Βενιζέλος.

Και ενώ ο βασιλιάς θεωρεί σκόπιμο να διευκρινίσει πως η επιστράτευση έχει αμυντικό χαρακτήρα και ο μεν Βενιζέλος την θεωρεί ως αναγκαία προετοιμασία για τον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων. Αυτή η διαφωνία Βενιζέλου - βασιλιά έχει σαν συνέπεια την παραίτηση του Βενιζέλου, και την ανάθεση του σχηματισμού της κυβέρνησης στον Αλ. Ζαϊμη , που τον ισχυροποιεί με στελέχη πρώτης γραμμής για την αντίπαλο παράταξη: Δ. Ράλλης, Γ. Θεοτόκης, Δ. Γούναρης και Π. Κουντουριώτης.

Λίγο μετά η κυβέρνηση οδηγείται σε παραίτηση γιατί η Βουλή παραμένει βενιζελική. . Τον Ζαϊμη διαδέχεται ο Στ. Σκουλούδης, που θεωρεί σκόπιμο να αντικρούσει τις απειλές των Συμμάχων, που αρχίζουν πια να μιλούν καθαρά για τις συνέπειες που θα έχει για την Ελλάδα η μη έξοδος της στον πόλεμο. Αλλά Βενιζέλος και σύμμαχοι είναι αποφασισμένοι να βγάλουν οπωσδήποτε την Ελλάδα στον πόλεμο. Και επειδή τα πράγματα έχουν πιεστεί και πάλι, ο βασιλιάς προκηρύσσει νέες εκλογές για τον Δεκέμβριο του 1915, με την ελπίδα πως αυτή τη φορά δεν θα εκλεγεί ο Βενιζέλος. Αυτή τη φορά ο Βενιζέλος δεν παίρνει μέρος στις εκλογές και αμφισβητεί το δικαίωμα του βασιλιά να κάνει δύο φορές εκλογές μέσα στον ίδιο χρόνο( πάντως λίγα μόλις χρόνια πριν ο βασιλιάς έκανε εκλογές όπως τις ήθελε ο Βενιζέλος, προκειμένου να ισχυροποιηθεί στην εξουσία).

Από τις νέες εκλογές, που πραγματοποιήθηκαν στις 6 Δεκεμβρίου 1915 οι βενιζελικοί αποφάσισαν να απόσχουν και με την επιλογή αυτή συντάχθηκε περίπου το μισό εκλογικό σώμα (ψήφισαν μόνο 334.945, ενώ τον Μάιο είχαν ψηφίσει 686.990).

Αλλά και η μονόπλευρη Βουλή που εξελέγη τον Δεκέμβριο του 1915 δεν κατόρθωσε να επιζήσει περισσότερο από έξι μήνες. Καταργήθηκε τον Ιούνιο του 1916, και έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Κωνσταντίνος αναγκάσθηκε να αποχωρήσει από την Ελλάδα, συγκλήθηκε και άρχισε να λειτουργεί και πάλι η Βουλή που είχε εκλεγεί στις 31 Μαΐου 1915 («Βουλή των Λαζάρων»).

Η Βουλή αυτή διατηρήθηκε στη ζωή μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1920, για να καλύψει τη συμμετοχή της Ελλάδας στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Και όταν ο Ελ. Βενιζέλος πέτυχε να υπογράψει τη Συνθήκη των Σεβρών, αποφάσισε να προχωρήσει στη διεξαγωγή νέων εκλογών, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν την 1η Νοεμβρίου 1920.


O Bενιζέλος με τη βοήθεια της γαλλικής πρεσβείας φυγαδεύεται στην Κρήτη. Στη φωτογραφία δίπλα του ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης: